Waarom val ik niet af? Veelvoorkomende oorzaken en wat je eraan kunt doen

Het kan frustrerend voelen, maar er zijn verschillende factoren die beïnvloeden hoe je lichaam reageert. Om te begrijpen waarom je niet afvalt, is het belangrijk om te weten hoe voeding, beweging, slaap, stress en metabolisme met elkaar samenhangen — al deze factoren beïnvloeden het vermogen van je lichaam om af te vallen en het gewicht op de lange termijn te behouden.

Energiebalans – de basis van gewichtsverlies

Om af te vallen, moet er altijd een energietekort zijn — dat betekent dat je minder calorieën binnenkrijgt dan je verbruikt. In theorie is dat een eenvoudige vergelijking, maar in de praktijk is het vaak veel moeilijker. En het heeft niets te maken met wilskracht of discipline.

De gewichtsregulatie van het lichaam – het setpoint

Je lichaam heeft een ingebouwde “gewichtsthermostaat,” ook wel het setpoint genoemd, die probeert je gewicht stabiel te houden. Wanneer je afvalt, reageert het lichaam door de stofwisseling te vertragen en je eetlust te vergroten. Bovendien beweeg je vaak minder spontaan — vaak zonder dat je het doorhebt.

Dit is een volledig natuurlijke overlevingsreactie — het lichaam probeert zichzelf te beschermen tegen wat het ervaart als uithongering. Daarom kost duurzaam gewichtsverlies vaak tijd, geduld en geleidelijke aanpassingen van zowel voeding als beweging.

Veelvoorkomende redenen waarom afvallen stagneert

Je eet meer dan je denkt

‍Kleine extra porties eten of drinken kunnen een groot verschil maken wanneer je probeert af te vallen. Een handje noten, wat extra saus of een glas wijn bevat al snel meer calorieën dan je denkt.

Sta stil bij je eetgewoonten en ontdek waarom je misschien meer calorieën binnenkrijgt dan je denkt. Een eetdagboek bijhouden kan helpen om inzicht te krijgen. Misschien snack je vaak, neem je te grote porties of sla je maaltijden over waardoor je later te veel eet. Herken wat bij jou speelt en pas kleine dingen aan om bewuster te eten.

Je drinkt vaak je calorieën

‍Dranken kunnen verrassend veel calorieën bevatten. Suikerhoudende frisdrank, vruchtensap, energiedrankjes, latte’s en alcohol leveren energie zonder dat je je vol voelt. Je lichaam registreert vloeibare calorieën bovendien minder goed, waardoor je sneller aankomt.

Je eet kleine hoeveelheden – maar calorie-rijke voeding

‍Weinig eten betekent niet altijd weinig calorieën. Kleine porties energierijke producten — zoals chocolade, noten, kaas, sauzen of fastfood — kunnen veel calorieën bevatten. Grotere porties groenten, peulvruchten of fruit bevatten juist minder calorieën, maar meer voedingsstoffen en vezels. Let daarom niet alleen op de hoeveelheid, maar vooral op wat je eet.

Je slaapt slecht en hebt te veel stress

‍Stress en slaap hebben een grote invloed op je gewicht. Wanneer je gestrest bent, stijgt het niveau van het hormoon cortisol, wat kan leiden tot vetopslag, vooral rond de buik. Stress beïnvloedt ook de hormonen die honger en verzadiging regelen, waardoor je vaker trek hebt en sneller snackt. Slaaptekort verstoort dezelfde hormonen, waardoor je moeilijker weerstand kunt bieden aan zoete of calorierijke voeding. Om afvallen te ondersteunen is het dus belangrijk om stress te beheersen, voldoende te slapen en je lichaam tijd te geven om te herstellen.

Je overschat hoe actief je bent

‍Het is gemakkelijk om te denken dat je actiever bent dan je werkelijk bent — vooral als je een paar keer per week sport, maar verder de hele dag zit. Alleen op trainingen vertrouwen leidt zelden tot gewichtsverlies. Moet je dan stoppen met sporten? Zeker niet! Beweging blijft een belangrijk onderdeel van afvallen. Het verhoogt je energieverbruik, helpt spiermassa behouden of zelfs opbouwen, en verbetert je bloedsuiker en cholesterol. Bovendien verlaagt het je bloeddruk en vermindert het ziekte­risico. Regelmatige beweging heeft ook een positief effect op je stemming en slaap. Kleine dagelijkse acties — een stevige wandeling, thuis oefeningen doen of de trap nemen — maken al verschil. Kleine, consistente stappen houden het vol op de lange termijn.

Hormonale factoren die gewicht beïnvloeden

Hormonen regelen bijna alle processen in je lichaam — ook hoe gemakkelijk of moeilijk het is om af te vallen. Bij sommige mensen maken hormonale veranderingen het moeilijker om gewicht te verliezen, zelfs met gezonde voeding en regelmatige beweging.

Veelvoorkomende voorbeelden zijn schildklieraandoeningen, PCOS, insulineresistentie en hormonale veranderingen tijdens de menopauze. Deze kunnen de eetlust verhogen, vermoeidheid veroorzaken en de motivatie om te bewegen verlagen.

Als je vermoedt dat hormonen een rol spelen bij je gewichtsverlies, raadpleeg dan een arts. In sommige gevallen kunnen medicijnen deel uitmaken van de behandeling, samen met begeleiding bij voeding en leefstijl.

Overgewicht en obesitas – een complexe aandoening

Overgewicht en obesitas worden beïnvloed door veel factoren — niet alleen door hoeveel je eet of beweegt. Voor sommigen spelen leefstijl en omgeving de grootste rol; voor anderen is er een sterke genetische of biologische oorzaak. Obesitas is een chronische, complexe aandoening waarbij het lichaam geneigd is een hoger gewicht te behouden, waardoor afvallen en het behouden van gewichtsverlies moeilijker wordt.

Ook hormonen, stress, slaap, mentale gezondheid en medicijnen spelen een rol. Obesitas verhoogt het risico op ziektes zoals diabetes, hart- en vaatziekten en bepaalde vormen van kanker. Veel mensen met obesitas ervaren schuld of schaamte, maar het is belangrijk te begrijpen dat het niets te maken heeft met een gebrek aan wilskracht. Met de juiste ondersteuning, behandeling en leefstijlveranderingen is het mogelijk om de gezondheid te verbeteren en complicaties te verminderen.

Samenvatting

Afvallen draait zelden alleen om wilskracht of discipline. Het lichaam wordt beïnvloed door veel factoren — voeding, slaap, stress, hormonen en stofwisseling — en soms verzet het zich tegen verandering. Daarom kost gewichtsverlies vaak tijd en verschilt het per persoon.

Voor sommigen is het moeilijker om hun streefgewicht te bereiken, maar dat betekent niet dat het onmogelijk is. Met geduld, de juiste begeleiding en duurzame gewoonten zijn gewichtsverlies en een betere gezondheid haalbaar.

Zelfs kleine stappen in de juiste richting maken verschil. Wanneer je begrijpt hoe je lichaam werkt en een aanpak vindt die bij je past, wordt het makkelijker om blijvende gewoonten op te bouwen — en je goed te voelen, zowel tijdens als na je afvalreis.

Disclaimer: Dit artikel is vertaald met behulp van AI. De Engelse versie is de originele versie. Bij twijfel prevaleert de Engelse tekst.

‍