Inzicht in het polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS)

Het polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS) is een van de meest voorkomende endocriene (hormonale) aandoeningen en treft ongeveer 1 op de 10 vrouwen wereldwijd (12%) in de vruchtbare leeftijd.¹⁻² Ondanks dat het zo vaak voorkomt, zijn veel vrouwen zich er niet van bewust dat ze deze aandoening hebben, omdat het vaak niet wordt gediagnosticeerd. Mensen met PCOS hebben vaker overgewicht of obesitas. Een hoger lichaamsgewicht en een hogere BMI worden in verband gebracht met ernstigere symptomen van PCOS.¹ De aandoening wordt gekenmerkt door een combinatie van symptomen die verband houden met voortplantingshormonen, stofwisseling en soms ook mentale gezondheid – en deze kunnen in ernst verschillen.

In dit artikel bespreken we de oorzaken, symptomen, diagnose en behandeling van PCOS om de complexiteit van de aandoening te belichten. Yazen biedt ondersteuning en medische begeleiding bij gewichtsverlies, met een holistische benadering van gezondheid in combinatie met medicamenteuze behandeling.

Wat is PCOS (Polycysteus Ovarium Syndroom)?

PCOS heeft vooral invloed op de eierstokken en zorgt ervoor dat ze meer androgenen (mannelijke hormonen zoals testosteron) produceren dan normaal. Hoewel alle vrouwen een kleine hoeveelheid androgenen aanmaken, hebben vrouwen met PCOS vaak verhoogde niveaus, wat kan leiden tot verschillende symptomen en complicaties. Deze symptomen kunnen gezondheidsproblemen veroorzaken zoals onvruchtbaarheid, gewichtstoename en een verhoogd risico op type 2-diabetes en hart- en vaatziekten.

Een belangrijk kenmerk van PCOS is het verhoogde aantal follikels (onrijpe eitjes) in de eierstokken. De term “polycysteus ovariumsyndroom” is eigenlijk misleidend, omdat het niet om cysten gaat, maar om follikels die in overvloed aanwezig zijn.¹

De exacte oorzaak van PCOS is nog onbekend, maar men vermoedt dat het een combinatie is van genetische, omgevings- en leefstijlfactoren. Hormonale disbalans bij PCOS kan de menstruatiecyclus verstoren en leiden tot onregelmatige menstruaties. Het is een chronische aandoening die vaak begint tijdens de puberteit en kan samenvallen met het begin van de menstruatie.

Symptomen en complicaties van PCOS

PCOS kan zich uiten in een breed scala aan symptomen, en niet elke vrouw ervaart dezelfde klachten – de symptomen kunnen sterk variëren. De meest voorkomende zijn onregelmatige menstruatiecycli, overmatige haargroei (hirsutisme), acne en gewichtstoename. Deze symptomen worden vaak veroorzaakt door verhoogde niveaus van androgenen (mannelijke hormonen) in het lichaam.

Een bloedtest kan worden gedaan om het niveau van androgenen en andere hormonen te meten en zo de diagnose PCOS te ondersteunen. Naast deze symptomen kunnen vrouwen met PCOS complicaties ervaren zoals onvruchtbaarheid en een verhoogd risico op een miskraam.

Tijdens de zwangerschap is de kans groter op het ontwikkelen van zwangerschapsdiabetes en hoge bloeddruk, wat kan leiden tot aandoeningen zoals pre-eclampsie. Op de lange termijn verhoogt PCOS het risico op het ontwikkelen van type 2-diabetes, hartziekten en beroertes.

‍

De meest voorkomende symptomen van PCOS zijn onder andere¹⁻⁵:

1. Onregelmatige of afwezige menstruatiecycli: Vrouwen met PCOS hebben mogelijk minder dan acht menstruaties per jaar, langere cycli (meer dan 35 dagen), of soms helemaal geen menstruatie. Deze onregelmatigheid komt door het ontbreken van ovulatie, wat het moeilijker maakt om op natuurlijke wijze zwanger te worden. Dit is vaak de reden waarom vrouwen met niet-gediagnosticeerde PCOS medische hulp zoeken en een eerste stap zetten richting juiste zorg.
2. Follikels op de eierstokken: Veel vrouwen met PCOS hebben meerdere kleine follikels in de eierstokken, zichtbaar op echografie. Deze follikels zijn onrijpe eicellen die niet zijn vrijgekomen tijdens de ovulatie.
3. Moeilijk zwanger worden: Onregelmatige of afwezige ovulatie maakt het voor veel vrouwen moeilijker om zwanger te worden. PCOS is een van de belangrijkste oorzaken van onvruchtbaarheid bij vrouwen.
4. Overmatige haargroei (hirsutisme): Door hoge niveaus van androgenen (zoals testosteron) kan PCOS leiden tot overmatige haargroei op het gezicht, de borst, rug en billen. Deze aandoening kan belastend zijn en het zelfbeeld negatief beïnvloeden.
5. Acne en een vette huid: Verhoogde androgeenproductie kan een vette huid en acne veroorzaken, vooral op het gezicht, de borst en rug. Deze klachten kunnen hardnekkig zijn en moeilijk behandelbaar met gewone acne-medicatie.⁵
6. Gewichtstoename en moeite met afvallen: Veel vrouwen met PCOS hebben last van gewichtstoename, vooral rond de buikstreek. Dit hangt vaak samen met insulineresistentie en hormonale disbalans, waardoor gewichtsbeheersing een essentieel onderdeel is van de behandeling van PCOS.
7. Dunner wordend haar of haaruitval (alopecia): Verhoogde androgenen kunnen leiden tot mannelijke haaruitval of dunner wordend haar op de hoofdhuid.
8. Mentale gezondheidsproblemen: PCOS kan een negatieve invloed hebben op de mentale gezondheid en leiden tot meer angst, depressie en een laag zelfbeeld. Zichtbare symptomen zoals gewichtstoename en overmatige haargroei kunnen zorgen voor extra onzekerheid over het lichaam. Eetstoornissen, met name boulimia, komen ook vaker voor bij vrouwen met PCOS.

PCOS en de invloed op zwangerschap

PCOS is een van de belangrijkste oorzaken van onvruchtbaarheid bij vrouwen. Vrouwen met PCOS kunnen te maken krijgen met^3,6-7:

• Onregelmatige of afwezige ovulatie: Hormonale disbalans bij PCOS kan de normale werking van de eierstokken verstoren en ovulatie verhinderen. Dit maakt het voor veel vrouwen moeilijker om zwanger te worden. Als ovulatie slechts sporadisch voorkomt, kan het langer duren om zwanger te raken. Gelukkig zijn vruchtbaarheidsbehandelingen bij PCOS vaak erg succesvol.
• Miskraam: Vrouwen met PCOS lopen een verhoogd risico op een miskraam door hormonale disbalans en insulineresistentie. Deze factoren kunnen de baarmoederomgeving beïnvloeden en het moeilijker maken om een zwangerschap in stand te houden.
• Zwangerschapsdiabetes: Vrouwen met PCOS hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van zwangerschapsdiabetes. Deze aandoening kan complicaties veroorzaken voor zowel moeder als kind als ze niet goed wordt behandeld.
• Hoge bloeddruk: Vrouwen met PCOS lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap. Dit kan leiden tot complicaties zoals pre-eclampsie, wat nauwkeurige monitoring vereist.
• Pre-eclampsie: Vrouwen met PCOS hebben een hoger risico op het ontwikkelen van pre-eclampsie, een aandoening die wordt gekenmerkt door hoge bloeddruk en schade aan de nieren en lever. Dit is een ernstige aandoening die aanzienlijke risico’s met zich meebrengt voor zowel moeder als baby.

Diagnose van PCOS

Het stellen van de diagnose PCOS kan lastig zijn, omdat de symptomen lijken op die van andere aandoeningen. Bovendien moeten andere mogelijke oorzaken (zoals schildklieraandoeningen) worden uitgesloten. Zorgprofessionals gebruiken een combinatie van methoden en criteria om PCOS vast te stellen, waaronder het bespreken van de medische geschiedenis, lichamelijk onderzoek en verschillende tests.

De belangrijkste diagnostische criteria zijn: minstens twee van de volgende drieⁱ⁻³:

1. Onregelmatige menstruatie: Minder dan acht menstruaties per jaar of zeer onregelmatige cycli. Een arts zal vragen stellen over de menstruatiegeschiedenis, het gewicht en andere symptomen om een goed beeld te krijgen van het patroon en de ernst van de klachten.
2. Verhoogde androgenen: Bloedonderzoek is essentieel om hormonale disbalans en insulineresistentie vast te stellen. Hierbij wordt gekeken naar niveaus van androgenen, SHBG (sex hormone-binding globulin) en AMH (Anti-Mülleriaans hormoon).
3. Polycysteuze eierstokken: Via echografie kunnen een verhoogd aantal follikels (eiblaasjes) in de eierstokken worden vastgesteld. Niet alle vrouwen met PCOS hebben echter een verhoogd aantal follikels.

PCOS: Oorzaken, insulineresistentie en risicofactoren

PCOS is een multifactoriële aandoening, wat betekent dat meerdere onderliggende factoren bijdragen aan het ontstaan ervan. De exacte oorzaak is nog onbekend, maar mogelijke oorzaken zijn:

‍

• Insulineresistentie: Veel vrouwen met PCOS zijn insulineresistent, wat betekent dat hun cellen minder goed reageren op insuline. Dit leidt tot verhoogde bloedsuikerwaarden en stimuleert de productie van androgenen, wat de symptomen verergert en het risico op type 2-diabetes verhoogt.⁸
• Hormonale disbalans: Vrouwen met PCOS hebben vaak een verstoring van de voortplantingshormonen, met verhoogde niveaus van het luteïniserend hormoon (LH) en androgenen (mannelijke hormonen), wat normale ovulatie kan verstoren en symptomen zoals overmatige haargroei kan veroorzaken.⁸
• Genetische aanleg: PCOS komt vaak voor in families, wat wijst op een erfelijke component.² ⁸⁻⁹
• Omgevingsfactoren: Blootstelling aan hormoonverstorende stoffen (endocriene disruptoren) kan mogelijk bijdragen aan de ontwikkeling van PCOS.¹⁰

Behandeling en management

Er bestaat geen genezing voor PCOS, maar met de juiste behandeling en aanpassingen in levensstijl is het goed te managen.¹¹⁻¹² De aanpak wordt afgestemd op iemands symptomen en kinderwens. Met de juiste zorg kunnen de meeste vrouwen met PCOS zwanger worden en een gezonde zwangerschap doormaken.¹⁻³ ⁸⁻⁹

Leefstijlaanpassingen

Leefstijlaanpassingen vormen de basis voor het beheersen van PCOS-symptomen. Ze kunnen de insulinegevoeligheid, hormonale balans en algehele gezondheid verbeteren, waardoor het makkelijker wordt om zwanger te raken en een gezonde zwangerschap te behouden.¹ ¹³

• Gewichtsbeheersing: Voor vrouwen met PCOS die overgewicht hebben, kan zelfs een bescheiden gewichtsverlies (5–10%) al leiden tot verbeteringen, zoals regelmatiger menstruatie en verminderde insulineresistentie.¹⁴
• Voeding: Een gezond, uitgebalanceerd dieet dat laag is in suiker en geraffineerde koolhydraten en rijk aan vezels, magere eiwitten en gezonde vetten, ondersteunt gewichtsverlies en bevordert insulinegevoeligheid en hormonale balans.¹⁵
• Beweging: Regelmatige lichaamsbeweging – zowel cardio als krachttraining – helpt bij het reguleren van hormonen, verbetert de insulinegevoeligheid en ondersteunt de algehele gezondheid.
• Mentale ondersteuning: Omdat PCOS ook invloed kan hebben op je mentale welzijn, is ondersteuning essentieel. Cognitieve gedragstherapie (CGT), praatgroepen of counseling kunnen helpen om angst, depressie en stress te verminderen en de emotionele belasting van de aandoening beter te hanteren.¹⁶

Medische behandelingen

Medicatie kan effectief zijn bij het behandelen van PCOS-symptomen. Elke behandeling richt zich op specifieke klachten en helpt om PCOS doelgericht aan te pakken:

• Hormonale anticonceptie (de pil): Hormonale anticonceptiva kunnen helpen om de menstruatiecyclus te reguleren, de androgeenspiegel te verlagen en symptomen zoals acne en overmatige haargroei te verminderen. Het is echter belangrijk om te weten dat bij ernstig overgewicht het risico op trombose (bloedstolsels) toeneemt bij gebruik van gecombineerde anticonceptie met oestrogeen. Voor deze vrouwen is een anticonceptie zonder oestrogeen vaak een veiliger alternatief.¹⁷
• Metformine: Deze insulinegevoelige medicatie wordt meestal gebruikt bij type 2-diabetes, maar wordt ook vaak voorgeschreven aan vrouwen met PCOS om insulineresistentie te verbeteren, de insulinespiegel te verlagen, ovulatie te stimuleren en de menstruatie te reguleren.
• Anti-androgeenmedicatie: Deze medicijnen helpen ongewenste haargroei te verminderen en andere klachten door verhoogde testosteronniveaus aan te pakken. Laserontharing is ook een effectieve optie voor vrouwen met overmatige haargroei door PCOS.
• Vruchtbaarheidsbehandelingen: Voor vrouwen die zwanger willen worden, kunnen ovulatie-stimulerende medicijnen zoals clomifeencitraat of letrozol de eisprong op gang brengen en de vruchtbaarheid verbeteren.
• IVF (In-vitrofertilisatie): IVF is een vorm van geassisteerde voortplanting waarbij een eicel buiten het lichaam wordt bevrucht en daarna wordt teruggeplaatst in de baarmoeder. Dit kan uitkomst bieden voor vrouwen met PCOS die niet op andere behandelingen reageren.
• GLP-1-receptoragonisten: Deze medicijnen, vaak ingezet bij gewichtsverlies, kunnen in combinatie met standaardtherapie de metabole en hormonale uitkomsten bij PCOS verbeteren. Denk aan betere menstruatiefrequentie, verhoogde kans op zwangerschap, verlaagde androgeen- en insulinespiegels en minder obesitas.¹¹⁻¹²

Leven met PCOS

Leven met het polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS) kan uitdagend zijn, maar er zijn verschillende behandelmogelijkheden beschikbaar om de symptomen te verlichten en je kwaliteit van leven te verbeteren.

PCOS begrijpen: een holistische aanpak

PCOS begrijpen: een holistische aanpak
PCOS is een complexe aandoening die verschillende aspecten van de gezondheid van vrouwen beïnvloedt – van vruchtbaarheid tot stofwisseling en mentale gezondheid. Een goede behandeling houdt rekening met al deze onderdelen. Hoewel er geen genezing bestaat, kunnen veel vrouwen een gezond en vervullend leven leiden dankzij vroege diagnose, aanpassingen in levensstijl en passende medische behandeling.

Een multidisciplinaire aanpak, waarbij verschillende zorgspecialisten samenwerken, zorgt vaak voor de beste resultaten. Door inzicht te krijgen in de verschillende aspecten van PCOS kun je proactieve stappen nemen om je symptomen te beheersen en je algehele gezondheid te verbeteren.

Als je vermoedt dat je PCOS hebt, is het belangrijk om met een zorgverlener te praten voor een juiste diagnose en passende behandeling.

Yazen biedt ondersteuning en medische gewichtsbegeleiding, ook specifiek voor vrouwen met PCOS. Ons team werkt holistisch: we combineren farmaceutische behandeling met ondersteuning bij leefstijlverandering, mentale gezondheid en duurzaam gewichtsverlies op de lange termijn.

Beoordeeld door: Rebecka Kaplan Sturk, arts, senior specialist in gynaecologie en verloskunde, met uitgebreide ervaring in de behandeling van PCOS.

‍

References:

1. Danson et al. 2024. Diagnosis and management of polycystic ovarian syndrome. CMAJ. January 29;196:E85-94. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10833093/
2. Tay et al. 2024. 2023 International Evidence‐Based Polycystic Ovary Syndrome Guideline Update: Insights From a Systematic Review and Meta‐Analysis on Elevated Clinical Cardiovascular Disease in Polycystic Ovary Syndrome. J Am Heart Assoc. 2024;13:e033572. https://doi.org/10.1161/JAHA.123.033572
3. Singh et al. 2023. Polycystic Ovary Syndrome: Etiology, Current Management and Future Therapeutics. J. Clin. Med. 2023, 12, 1454. https://doi.org/10.3390/jcm12041454
4. Lalonde-Bester et al 2024. Prevalence and Etiology of Eating Disorders in Polycystic Ovary Syndrome: A Scoping Review. Advances in Nutrition. 15:4, 2161-8313. https://doi.org/10.1016/j.advnut.2024.100193
5. Carmina et al. 2022. Female Adult Acne and Androgen Excess: A Report From the Multidisciplinary Androgen Excess and PCOS Committee. Journal of the Endocrine Society. 6, 1–11. https://doi.org/10.1210/jendso/bvac003
6. Huo et al. 2025. Changing trends in the global burden of polycystic ovarian syndrome-related infertility over the past 30 years: retrospective data analysis of the global burden of disease study 2019. BMC Women's Health. 25:35. https://doi.org/10.1186/s12905-024-03537-7
7. Khomami et al. 2024. Systematic review and meta-analysis of pregnancy outcomes in women with polycystic ovary syndrome. Nat Commun. 15:5591. https://doi.org/10.1038/s41467-024-49749-1
8. Purwar et al. 2022. Insulin Resistance in Polycystic Ovarian Syndrome. Cureus. 14(10): e30351. https://doi.org/10.7759/cureus.30351
9. Mousa et al. 2023. Technical Report for the 2023 International Evidence-based Guideline for the Assessment and Management of Polycystic Ovary Syndrome. Monash University. Report. https://doi.org/10.26180/23625288.v1
10. Srnovršnik et al. 2023. Polycystic Ovary Syndrome and Endocrine Disruptors (Bisphenols, Parabens, and Triclosan) — A Systematic Review. Life. 13:138. https://doi.org/10.3390/life13010138
11. Bo et al. 2025. Comparative efficacy of pharmacological interventions on metabolic and hormonal outcomes in polycystic ovary syndrome: a Network Meta-Analysis of Randomized controlled trials. BMC Women's Health. 25:64. https://doi.org/10.1186/s12905-025-03594-6
12. Zhou et al. 2023. Effects of GLP1RAs on pregnancy rate and menstrual cyclicity in women with polycystic ovary syndrome: a meta-analysis and systematic review. BMC Endocr Disord. 23:245. https://doi.org/10.1186/s12902-023-01500-5
13. Cowan et al. 2023. Lifestyle management in polycystic ovary syndrome – beyond diet and physical activity. BMC Endocr Disord. 23:14. https://doi.org/10.1186/s12902-022-01208-y
14. Moran et al. 2010. Polycystic Ovary Syndrome and Weight Management. Women’s Health. 6(2):271-283. https://doi.org/10.2217/WHE.09.89
15. Barrea et al.2019. Adherence to the Mediterranean Diet, Dietary Patterns and Body Composition in Women with Polycystic Ovary Syndrome (PCOS). Nutrients. 11:2278. https://doi.org/10.3390/nu11102278
16. Rosano et al. 2022. Obesity and contraceptive use: impact on cardiovascular risk. ESC Heart Failure. 9: 3761–3767. https://doi.org/10.1002/ehf2.14104
17. Tang  et al. 2022. The effects of cognitive behavioral therapy in women with polycystic ovary syndrome: A meta-analysis. Front. Psychol. 13:796594. https://doi.org/10.1002/ehf2.14104

Disclaimer: Dit artikel is vertaald met behulp van AI. De Engelse versie is de originele versie. Bij twijfel prevaleert de Engelse tekst.

‍