Vrouwen en gewicht: Waar lichamelijke en mentale gezondheid samenkomen

Overgewicht en obesitas treffen wereldwijd miljoenen mensen. Vrouwen hebben daarbij vaak te maken met unieke uitdagingen, door een combinatie van biologische, sociale en psychologische factoren. Overtollig buikvet, vooral visceraal vet, kan het gezondheidsrisico verhogen — vooral bij vrouwen na de menopauze. Algemene statistieken over de gezondheid van vrouwen, zoals het gemiddelde gewicht en de gemiddelde lengte, benadrukken hoe belangrijk het is om deze cijfers te begrijpen in de context van een evenwichtige levensstijl. Onderzoek toont een sterk verband tussen overgewicht en mentale klachten, zoals een somberheid en angst. Dat benadrukt hoe belangrijk een holistische aanpak is om deze samenhangende problemen aan te pakken. Inzicht in de onderliggende oorzaken en het herkennen van effectieve behandelmogelijkheden zijn cruciale stappen op weg naar een betere gezondheid en duurzaam gewichtsverlies.

Een gezond gewicht begrijpen

Wat is een gezond gewicht?

Een gezond gewicht is meer dan alleen een getal op de weegschaal. Het is een gewicht dat je algehele gezondheid ondersteunt en het risico op chronische ziekten, zoals hart- en vaatziekten, beroertes en type 2-diabetes, verlaagt. Obesitas wordt ook beschouwd als een bijdragende factor aan verschillende vormen van kanker, waaronder borstkanker (bij vrouwen na de menopauze). De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schat dat 40 procent van alle gevallen van kanker te voorkomen is. Waar roken lange tijd werd gezien als de belangrijkste oorzaak van kanker, wordt obesitas nu een even belangrijke risicofactor. In tegenstelling tot de vaak onrealistische schoonheidsidealen in de maatschappij, is een gezond gewicht iets persoonlijks. Het draait om wat jou energie geeft, je zelfvertrouwen versterkt en je helpt een goede kwaliteit van leven te behouden. Vooral buikvet speelt daarbij een belangrijke rol, omdat het een grote invloed kan hebben op je gezondheid en welzijn. Het draait erom een balans te vinden die past bij jouw lichaam en jouw doelen – niet om het najagen van een “ideaalgewicht” dat misschien helemaal niet realistisch of gezond voor je is.

Maten van lichaamsvet: meer dan alleen BMI

Lichaamssamenstelling en metabolisme

Je lichaamssamenstelling goed begrijpen is belangrijk om je gezondheid in kaart te brengen. Het gaat niet alleen om het cijfer op de weegschaal, maar om hoe je lichaam is opgebouwd en hoe efficiënt je calorieën verbrandt. Hieronder vind je enkele belangrijke punten om rekening mee te houden:¹⁻³

‍

• Lichaamsvetpercentage: Dit geeft een nauwkeurig beeld van je lichaamssamenstelling en wordt gemeten via methoden zoals huidplooimetingen of bio-elektrische impedantieanalyse (BIA). Een gezond vetpercentage is cruciaal voor je algehele gezondheid. Voor vrouwen wordt een vetpercentage van 21-33% als gezond beschouwd. Deze marge ondersteunt lichaamsfuncties en verlaagt het risico op chronische ziekten. Een slimme weegschaal kan je helpen om thuis je vetpercentage bij te houden.
• Spiermassa: Het opbouwen en behouden van spiermassa is belangrijk voor een gezond metabolisme. Spierweefsel verbrandt meer calorieën dan vetweefsel, zelfs in rust. Door krachttraining toe te voegen aan je routine werk je aan meer spiermassa, wat helpt bij gewichtsverlies en het behoud van een gezond gewicht.
• Metabolisme (stofwisseling): Je metabolisme bepaalt hoe snel je lichaam calorieën verbrandt. Een sneller metabolisme kan helpen om gewicht te verliezen en dat ook vol te houden. Factoren zoals leeftijd, geslacht en lichaamssamenstelling beïnvloeden je metabolisme. Bijvoorbeeld: meer spiermassa kan je metabolisme verhogen.
• Vetverdeling in het lichaam: Waar je vet opslaat, is minstens zo belangrijk als hoeveel vet je hebt. Visceraal vet – het vet rond je organen – vergroot het risico op aandoeningen zoals hart- en vaatziekten en diabetes. Een gezonde vetverdeling helpt om deze risico’s te beperken.
• Taille-tot-lengteverhouding: Een goede voorspeller van visceraal vet en het risico op hart- en vaatziekten. Een ratio boven de 0,5 wijst op een verhoogd gezondheidsrisico.
• Tailleomtrek: Geeft inzicht in buikvet. Bij vrouwen wijst een omtrek van meer dan 80 cm op een verhoogd risico; bij mannen geldt 94 cm als grens.
• Taille-heupverhouding: Meet hoe vet verdeeld is over je lichaam. Voor vrouwen geldt een gezonde verhouding van 0,8 of lager.
• Body Mass Index (BMI): De BMI bereken je door je gewicht (in kilo’s) te delen door je lengte (in meters) in het kwadraat. Een BMI tussen 18,5 en 24,9 wordt als gezond beschouwd. Omdat BMI geen onderscheid maakt tussen vet- en spiermassa, is het belangrijk om het alleen als aanvullende maatstaf te gebruiken, niet als enige indicator. Met de BMI-calculator van Yazen kun je eenvoudig je BMI berekenen.

Door inzicht te krijgen in al deze factoren kun je bewustere keuzes maken over voeding, beweging en leefstijl – en zo werken aan een gezonder gewicht.

Bij Yazen kijken we zorgvuldig naar al deze criteria, zodat we altijd een volledig beeld hebben van je gezondheid en je de best mogelijke begeleiding kunnen bieden.

De psychologische iimpact van overmatig lichaamsvet, overgewicht, obesitas en BMI

Psychische klachten komen vaker voor bij mensen met overgewicht of obesitas dan bij mensen met een gezond gewicht. Bij vrouwen wordt dit verband vaak versterkt door maatschappelijke druk, zorgen over het lichaamsbeeld en stigmatisering. Overgewicht en obesitas kunnen leiden tot verschillende psychische klachten, zoals:

• Sombere stemming en depressie: Onderzoek laat zien dat depressie vaker voorkomt bij mensen met obesitas, vooral bij vrouwen. Factoren zoals obesitas-gerelateerde ontstekingen en psychosociale stress spelen hierbij een rol.⁴
• Angst: Er is een duidelijk verband tussen obesitas en hogere niveaus van angst. Dit kan onder andere komen door sociale stigma’s en de psychische belasting van het omgaan met gewicht.⁵
• Sociale isolatie: Psychische problemen die samenhangen met obesitas kunnen ervoor zorgen dat je sociale contacten vermijdt en minder actief wordt, wat de negatieve gevoelens verder kan versterken.⁶

De uitdagingen van gewichtstoename

Hormonale disbalans en gewichtstoename

Hormonale disbalans kan een grote invloed hebben op gewichtstoename, vooral bij vrouwen. Hieronder vind je enkele veelvoorkomende hormonale problemen die tot gewichtsschommelingen kunnen leiden:

• Polycystic Ovary Syndrome (PCOS): This condition is associated with weight gain, particularly around the abdomen, due to insulin resistance and elevated androgen levels. Managing PCOS often requires a combination of medication and lifestyle changes.^7-8 
• Thyroid Hormone Imbalance: An overactive thyroid (hyperthyroidism) can cause weight loss. While an underactive thyroid (hypothyroidism) can slow metabolism and lead to weight gain. However, in most cases, this increase is limited to 3–5 kg, unlikely to have a significant impact.^{7, 9} Thyroid imbalances can be managed with medication and regular monitoring.
• Menopause: During menopause, the decline in estrogen levels, in combination with other factors, can contribute to weight gain, particularly in the abdominal area. This change in body fat distribution can be managed with a combination of diet, exercise, and sometimes hormone replacement therapy.^{7, 10}
• Cushing’s Syndrome: This rare disorder, characterized by high levels of cortisol, can cause significant weight gain, particularly in the abdominal area. Treatment often involves addressing the underlying cause of cortisol overproduction.⁷

Als je vermoedt dat hormonale disbalans invloed heeft op je gewicht, is het belangrijk om een zorgverlener te raadplegen. Die kan helpen om de oorzaak vast te stellen en een passende behandeling voor te stellen — of dat nu via medicatie, levensstijlaanpassingen of een combinatie daarvan is. Begrijpen en aanpakken van hormonale uitdagingen kan een essentiële stap zijn op weg naar een gezond gewicht.

Zwangerschap en menopauze

Zwangerschap en menopauze zijn belangrijke levensfasen die een grote invloed kunnen hebben op gewichtsbeheersing. Dit is wat je moet weten:

• Zwangerschap: Gewichtstoename tijdens de zwangerschap is natuurlijk en nodig voor de groei van de foetus. Toch vinden veel vrouwen het na de bevalling lastig om gewicht te verliezen, mede door hormonale veranderingen en toename van lichaamsvet. Borstvoeding kan helpen bij gewichtsverlies, maar het is belangrijk om een uitgebalanceerd dieet aan te houden en regelmatig in beweging te blijven. Focus op voedingsrijke producten en zachte vormen van lichaamsbeweging, zoals wandelen of postnatale yoga, om je lichaam op een gezonde manier te ondersteunen in deze periode.
• Menopauze: De menopauze vindt meestal plaats tussen de leeftijd van 45 en 55 jaar en gaat gepaard met hormonale veranderingen die kunnen leiden tot gewichtstoename, vooral rond de buikstreek. Deze verandering in vetverdeling kan het risico op chronische ziekten vergroten. Om dit tegen te gaan, is het belangrijk om een gezond dieet te volgen — rijk aan fruit, groenten en magere eiwitten — en regelmatig te bewegen. Combineer aerobe oefeningen met krachttraining om spiermassa te behouden en je stofwisseling te ondersteunen.

Door deze veranderingen te begrijpen en proactief om te gaan met je voeding en beweging, kun je je gewicht effectief beheren tijdens deze belangrijke fases in je leven.

Ongezonde eetgewoonten en hun oorzaken

Veel vrouwen met overgewicht of obesitas worstelen met ongezonde eetpatronen, die vaak hun oorsprong vinden in psychologische factoren zoals stress, trauma of een verstoorde relatie met eten. Emotie-eten is een veelvoorkomend copingmechanisme, waarbij voedsel wordt gebruikt om gevoelens van verdriet, boosheid of stress te reguleren. Voor sommigen hangen deze patronen samen met onderliggende eetstoornissen:

• Emotie-eten wordt algemeen erkend als een manier om om te gaan met negatieve emoties en stress.¹¹
• Binge Eating Disorder (BED) komt vaker voor bij mensen met obesitas en is gekoppeld aan psychische problemen zoals depressie en angst.¹²

Afvallen is vaak extra moeilijk voor vrouwen, onder andere doordat zij gemiddeld minder calorieën nodig hebben dan mannen. Daarnaast kunnen genetische factoren extra barrières opwerpen. Daarom is het belangrijk om een persoonlijk voedingsplan te vinden dat in balans is en past bij je unieke gezondheidsbehoeften.

Het aanpakken van deze eetpatronen vraagt om compassievolle, niet-veroordelende begeleiding, en vaak ook professionele hulp om de onderliggende oorzaken te herkennen en te genezen.

Medicatie en de moeilijkheden bij gewichtsbeheersing

Medicatie die wordt voorgeschreven voor psychische aandoeningen — zoals depressie, angststoornissen en slaapproblemen — kan extra uitdagingen vormen als je probeert af te vallen, vooral voor vrouwen. Veelvoorkomende bijwerkingen zijn:

• Toegenomen eetlust: Bepaalde antidepressiva, zoals selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s), en antipsychotica zoals olanzapine, staan bekend om het stimuleren van de eetlust, wat tot gewichtstoename kan leiden.¹³
• Veranderingen in de stofwisseling: Sommige medicijnen beïnvloeden je stofwisselingssnelheid en insulinegevoeligheid, wat kan bijdragen aan vetopslag.¹⁴
• Vermoeidheid en minder lichaamsbeweging: Medicijnen met een kalmerend effect, zoals benzodiazepinen of bepaalde slaapmiddelen, kunnen je energieniveau verlagen en daarmee ook je fysieke activiteit.¹⁵⁻¹⁶

Deze bijwerkingen kunnen leiden tot een complexe vicieuze cirkel, waarbij gewichtstoename psychische klachten verergert — en andersom.

Innovatieve oplossingen: Medicatie bij obesitas

Een veelbelovende aanpak in het behandelen van obesitas is het gebruik van GLP-1- en GLP-1/GIP-analogen — een klasse van medicijnen die speciaal zijn ontwikkeld om gewichtsverlies te ondersteunen. Deze medicijnen bieden verschillende voordelen:

• Compatibel met andere behandelingen: GLP-1- en GLP-1/GIP-analogen, zoals liraglutide, semaglutide en tirzepatide, vertonen minimale interactie met de meeste medicatie voor psychische klachten, waardoor ze veilige opties zijn voor mensen met meerdere aandoeningen.¹⁷
• Regulering van de eetlust: Deze middelen beïnvloeden het hongergevoel door verzadigingssignalen in je lichaam te stimuleren, wat helpt om je eetlust te beheersen en duurzaam af te vallen.¹⁸
• Psychologische voordelen: Gewichtsverlies via deze medicatie kan leiden tot een verbeterd zelfbeeld en een beter humeur, wat de psychologische last van obesitas helpt verlichten.¹⁹

Hoewel medicijnen een belangrijke rol kunnen spelen, zijn ze het meest effectief in combinatie met leefstijlveranderingen en psychologische ondersteuning.

Lichaamsbeweging en gewichtsbeheersing

Naast medicatie is het hebben van meer spiermassa essentieel om je stofwisseling te stimuleren en je algemene gezondheid te verbeteren. Spiermassa opbouwen via kracht- en weerstandstraining verhoogt niet alleen je metabolisme, maar biedt ook belangrijke gezondheidsvoordelen, zoals het tegengaan van veroudering en het verminderen van insulineresistentie.

• Regelmatige lichaamsbeweging vormt de basis van effectieve gewichtsbeheersing. Hier zijn enkele belangrijke punten om rekening mee te houden:
• Richtlijnen voor lichaamsbeweging: De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) raadt aan om wekelijks minstens 150 minuten matig intensieve lichaamsbeweging of 75 minuten intensieve lichaamsbeweging te doen. Denk aan stevig wandelen, fietsen of zwemmen.
• Het belang van regelmatige training: Door regelmatig te bewegen kun je gewicht verliezen, gewichtsverlies behouden en het risico op chronische ziekten — zoals hart- en vaatziekten en diabetes — verlagen. Daarnaast heeft het een positief effect op je mentale gezondheid, door symptomen van depressie en angst te verminderen.
• Soorten fysieke activiteit: Zorg voor een goede mix van aërobe oefeningen en krachttraining in je routine. Aërobe oefeningen, zoals hardlopen of dansen, verbeteren je cardiovasculaire gezondheid en helpen calorieën te verbranden. Weerstandstraining, zoals gewichtheffen of oefeningen met je eigen lichaamsgewicht, is cruciaal voor het opbouwen van spiermassa — wat je metabolisme verhoogt en je helpt op lange termijn je gewicht onder controle te houden.
• Onderzoek toont aan dat zowel duurtraining als krachttraining bijdragen aan het behoud van spiermassa tijdens gewichtsverlies. Weerstandstraining verbetert bovendien je spierkracht. Voor mensen die gebruikmaken van afslankmedicatie is weerstandstraining bijzonder belangrijk, omdat het verlies van spiermassa helpt te voorkomen. Hierdoor behoud je je magere spiermassa, terwijl je vet verliest — wat essentieel is voor je algemene gezondheid en stofwisseling.²²

Door deze richtlijnen te volgen en verschillende soorten beweging op te nemen in je dagelijkse leven, kun je een gezond gewicht bereiken én behouden — terwijl je je algehele welzijn versterkt.

Een holistische aanpak voor betere gezondheid en welzijn

Gewichtsverlies alleen lost niet alle mentale gezondheidsproblemen op, maar het kan wel een belangrijke stap zijn naar een beter lichamelijk en emotioneel welzijn. Voor duurzame vooruitgang is een holistisch ondersteuningssysteem van groot belang. Bij Yazen krijg je toegang tot volledige begeleiding, waaronder:

• Yazen-coaching: Persoonlijke begeleiding van getrainde coaches die je helpen om realistische gezondheidsdoelen te stellen én te behalen.
• Psychologische ondersteuning: Toegang tot professionele psychologen die je kunnen helpen bij het overwinnen van emotionele en mentale barrières.
• Community en hulpmiddelen: Een ondersteunend netwerk en praktische tools die je motiveren om gezonde gewoontes vol te houden en succes op de lange termijn te bereiken.

Zorg op maat voor de gezondheidsuitdagingen van vrouwen

Voor vrouwen is de wisselwerking tussen overgewicht, obesitas en mentale gezondheid complex en veelzijdig. Het aanpakken van deze kwesties vraagt om meer dan één standaardoplossing. Een combinatie van medische behandeling, psychologische ondersteuning en leefstijlveranderingen kan vrouwen de kracht geven om hun gezondheid terug te winnen en hun levenskwaliteit te verbeteren. Door de unieke uitdagingen waarmee ze te maken hebben te erkennen en zorg te bieden die meelevend en op maat gemaakt is, kunnen we vrouwen helpen hun weg te vinden naar zowel lichamelijk als emotioneel welzijn.

Disclaimer: Dit artikel is vertaald met behulp van AI. De Engelse versie is de originele versie. Bij twijfel prevaleert de Engelse tekst.

Bronnen

1. Sweatt et al. 2024.Strengths and Limitations of BMI in the Diagnosis of Obesity: What is the Path Forward? Curr Obes Rep. 13, 584–595. https://doi.org/10.1007/s13679-024-00580-1
2. Nevill et al. 2022. NICE's recent guidelines on "the size of your waist" unfairly penalizes shorter people. Obesity research & clinical practice. (16) 4:277-280. https://doi.org/10.1016/j.orcp.2022.08.002
3. Lahav et al. 2023. The paradox of obesity with normal weight; across-sectional study. Front. Nutr. 10:1173488. https://doi.org/10.3389/fnut.2023.1173488
4. Fulton et al.2022. The menace of obesity to depression and anxiety prevalence. Trends in Endocrinology & Metabolism,33: 1, 18-35. https://doi.org/10.1016/j.tem.2021.10.005
5. Rindler et al. 2023. Associations between overweight, obesity, and mental health: a retrospective study among European adults aged 50+. Frontiers in Public Health. 11:2296-2565. https://doi.org/10.3389/fpubh.2023.1206283
6. Westbury et al. 2023. Obesity Stigma: Causes, Consequences, and Potential Solutions. Curr Obes Rep. 12:10–23. https://doi.org/10.1007/s13679-023-00495-3
7. Mazza et al. 2024. Obesity, Dietary Patterns, and Hormonal Balance Modulation Gender-Specific Impacts. Nutrients. 16:1629. https://doi.org/10.3390/nu16111629
8. Danson et al. 2024. Diagnosis and management of polycystic ovarian syndrome. CMAJ. January 29;196:E85-94. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10833093/
9. Sutkowska et al 2025. When Should the Treatment of Obesity in Thyroid Disease Begin? Biomedicines. 13(1):157. https://doi.org/10.3390/biomedicines13010157
10. Hurtado et al. 2024.Weight Gain in Midlife Women. Curr Obes Rep. 2024 June ; 13(2): 352–363. https://doi.org/10.1007/s13679-024-00555-2
11. Dakanalis et al. 2023. The Association of Emotional Eating with Overweight/ Obesity, Depression, Anxiety/Stress, and Dietary Patterns: A Review of the Current Clinical Evidence. Nutrients. 15:1173. https://doi.org/10.3390/nu15051173
12. Camacho-Barcia et al. 2024. Eating disorders and obesity: bridging clinical, neurobiological, and therapeutic perspectives. Trends in Molecular Medicine. (30) 4:361-379. https://doi.org/10.1016/j.molmed.2024.02.007
13. Bartelli et al. 2021. Is Obesity A Determinant Of Success With Pharmacological Treatment For Depression? A Systematic Review, Meta-Analysis And Meta-Regression. Journal of Affective Disorders. 287:54-68. https://doi.org/10.1016/j.jad.2021.03.032
14. Bays et al. 2023. Why does type 2 diabetes mellitus impair weight reduction in patients with obesity? A review. Obesity Pillars. 7:2667-3681. https://doi.org/10.1016/j.obpill.2023.100076
15. Havnen et al. 2023. Cardiorespiratory fitness and incident use of anxiolytics and antidepressants in adults. A linkage study between HUNT and the Norwegian Prescription Database. Journal of Affective Disorders. 339:111-117. https://doi.org/10.1016/j.jad.2023.07.029
16. Wolf et al. 2024. Is higher physical activity behaviour associated with less subsequent use of any psychotropic medication: Results of a random-effects meta-analysis of prospective cohort studies. Mental Health and Physical Activity. 27:1755-2966. https://doi.org/10.1016/j.mhpa.2024.100645
17. Moiz et al. 2025. Efficacy and Safety of Glucagon-Like Peptide-1 Receptor Agonists for Weight Loss Among Adults Without Diabetes: A Systematic Review of Randomized Controlled Trials. Annals of Internal Medicine. 178:2. https://doi.org/10.7326/ANNALS-24-01590
18. Zheng et al. 2024. Glucagon-like peptide-1 receptor: mechanisms and advances in therapy. Sig Transduct Target Ther. 9:234. https://doi.org/10.1038/s41392-024-01931-z
19. Xinda et al. 2024. The Antidepressant Effects of GLP-1 Receptor Agonists: A Systematic Review and Meta-Analysis. The American Journal of Geriatric Psychiatry. 32:17-127. https://doi.org/10.1016/j.jagp.2023.08.010